Gedwongen geneeskundige handeling
Op grond van de Beginselenwetten heeft de directeur of het hoofd van de inrichting de mogelijkheid om de ingeslotene te verplichten een geneeskundige handeling te gedogen. De gedwongen geneeskundige handeling is voor gedetineerden geregeld in artikel 32 Pbw, voor jeugdigen in artikel 37 Bjj en voor ter beschikking gestelden in artikel 26 Bvt.
De Beginselenwetten schrijven voor dat de geneeskundige handeling naar het oordeel van een arts volstrekt noodzakelijk dient te zijn ter afwending van gevaar voor de gezondheid of veiligheid van de ingeslotene of anderen. Het gaat dus om ingrijpen in een acute situatie.[1] Het gevaar hoeft, in tegenstelling tot de a- of b-dwangbehandeling, niet in verband te staan met een stoornis van de geestvermogens.
De Beginselenwetten schrijven voor dat de geneeskundige handeling naar het oordeel van een arts volstrekt noodzakelijk dient te zijn ter afwending van gevaar voor de gezondheid of veiligheid van de ingeslotene of anderen. Het gaat dus om ingrijpen in een acute situatie.[1] Het gevaar hoeft, in tegenstelling tot de a- of b-dwangbehandeling, niet in verband te staan met een stoornis van de geestvermogens.
De directeur dient, voordat hij beslist dat de gedwongen geneeskundige handeling zal worden toegepast, overleg te plegen met de arts en met het hoofd van de afdeling waar de ingeslotene verblijft.[2] De handeling dient te worden verricht door een arts of, in diens opdracht, door een verpleegkundige. Daarnaast dient de geneeskundige handeling te worden toegepast in een daartoe geschikte ruimte.[3]
Wat is een geneeskundige handeling?
Bij een gedwongen geneeskundige handeling kan het gaan om iedere denkbare geneeskundige handeling. Hier valt een onderscheid te maken tussen somatische en psychiatrische geneeskundige handelingen.
Gedwongen somatische geneeskundige handeling
Een geneeskundige handeling is somatisch indien de handeling is gericht op de behandeling of het onderzoek van het lichaam. Zo kan bijvoorbeeld het bekijken van een plek op het lichaam van een ingeslotene hieronder vallen.[4] Ook kan gedacht worden aan het maken van een röntgenfoto, een echo of het screenen van de ingeslotene op de aanwezigheid van tbc. [5]
Gedwongen psychiatrische geneeskundige handeling
Een gedwongen geneeskundige handeling kan ook een psychiatrische geneeskundige handeling betreffen. Hierbij kan worden gedacht aan het onder dwang toedienen van medicatie.[6] Met betrekking tot het nemen van de beslissing om over te gaan tot het toedienen van dwangmediatie geldt dat voorafgaand aan de beslissing door de directeur overlegd dient te worden gepleegd met een arts die op zijn of haar beurt overlegt met een psychiater.[7]
Onder welke voorwaarden mag een gedwongen geneeskundige handeling plaatsvinden?
De directeur dient, voordat hij beslist dat de gedwongen geneeskundige handeling zal worden toegepast, overleg te plegen met de arts en met het hoofd van de afdeling waar de ingeslotene verblijft (art. 22a Pm, art. 34 Rvt of art. 49a Rjj).[8] Zoals gezegd is de voorwaarde voor het toepassen van een gedwongen geneeskundig handeling dat deze handeling naar het oordeel van een arts volstrekt noodzakelijk is ter afwending van gevaar voor de gezondheid of veiligheid van de ingeslotene of van anderen. Verder is vereist dat de handeling wordt verricht door een arts of door een verpleegkundig die in opdracht van een arts handelt. Daarnaast dient de geneeskundige handeling te worden toegepast in een daartoe geschikte ruimte.[9] De arts die verantwoordelijk is voor de geneeskundige handeling dient ervoor te zorgen dat de melding van de toepassing draagt zorg dat de melding van de toepassing van de gedwongen geneeskundige handeling en de resultaten van het multidisciplinair overleg aangaande de ingeslotene worden geregistreerd in het medische dossier van de ingeslotene (artikel 22f Pm, 34e Rvt en 49f Rjj).
Indien het een gedwongen psychiatrische geneeskundige behandeling betreft en er bijvoorbeeld medicatie toegediend dient te worden ter afwending van een gevaar dat voortvloeit uit een stoornis, is niet vereist dat er een causaal verband bestaat tussen de stoornis en het gevaar.[10] Dit is wel een vereiste voor het toepassen van een dwangbehandeling.
Voor het toepassen van een gedwongen psychiatrische geneeskundige behandeling is een behandelingsplan voorafgaand aan de behandeling niet vereist. Wel is het een vereiste dat er zo spoedig mogelijk na het verrichten van de geneeskundige handeling een plan wordt opgesteld. Dit plan dient te zijn gericht op het verbeteren van de situatie of toestand van de gedetineerde met als doel dat het toepassen van de gedwongen geneeskundige handeling kan worden beëindigd (artikel 22b lid 1 Pm, 34a lid 1 Rvt en artikel 49b lid 1 Rjj). Dit plan dient te worden opgenomen in het geneeskundig behandelingsplan.
Bij de keuze voor een gedwongen geneeskundige handeling, dient altijd gekozen te worden voor de minst ingrijpende handeling (artikel 22b lid 2 Pm, 34a lid 2 Rvt en artikel 49b lid 2 Rjj). Daarnaast dient de ingeslotene gedurende de periode dat de geneeskundige handeling wordt verricht, zo vaak mogelijk te worden bezocht door een arts of een verpleegkundige (artikel 22d Pm, 34c Rvt en 49d Rjj). De bevindingen van dit bezoek dienen te worden vermeld in het medisch dossier. Tot slot dienen gedetineerden en jeugdigen op grond van respectievelijk art. 57 jo. art. 58 van de Pbw en art. 61 jo. art. 61 van de Bjj door de directeur te worden gehoord en dienen zij een schriftelijke mededeling te ontvangen van het besluit een gedwongen geneeskundige handeling toe te passen.
___________________________________________________
[1] Besluit van 8 maart 2013 tot wijziging van het Reglement verpleging ter beschikking gestelden, de Penitentiaire maatregel en het Reglement justitiële jeugdinrichtingen in verband met de verruiming van de mogelijkheid onvrijwillige geneeskundige behandeling te verrichten (Stb 2019, 99), p. 22.
[3] Artikel 21a Pm, 34a Rvt en 48a Rjj.
[5] RSJ 9 juli 2012, 12/0241/GA.; Kamerstukken II 1994/95, 24 263, nr. 3, p. 53; H. Cremers, G. de Jonge en J. Serrarens, Bajesboek online, p. 142.Handboek forensische en penitentiaire geneeskunde, Apeldoorn 2011: Maklu, p.228
[6] H. Cremers, G. de Jonge en J. Serrarens, Bajesboek online, p. 143; Handboek rechtspositie gedetineerden, Den Haag 2006: SDU uitgevers, p. 123.
[8] Zie ook: RSJ 9 juli 2012, 12/0241/GA.
[9] Artikel 21a Pm, 34a Rvt en 48a Rjj; RSJ 9 juli 2012, 12/0241/GA.
[10] H. Cremers, G. de Jonge en J. Serrarens, Bajesboek online, p. 131
[AR(MN1]Dit lijkt dubbelop. Staat ook onder de voorwaarden genoemd. Hier weghalen?
